Z czego składa się muzyka? Z dźwięków? Tak! Ale same wysokości nie wystarczą. Na muzykę składają się z trzy podstawowe elementy: melodia, harmonia i rytm – w tym artykule zajmiemy się tym ostatnim.
Rytm w muzyce – o co całe to zamieszanie?
Rytm to wzór rozłożenia dźwięku, ciszy i akcentów w piosence. Napędza utwór i nadaje mu strukturę.
W teorii muzyki rytm odnosi się do powtarzania się nut i pauz (ciszy) w czasie. Kiedy powtarza się seria nut i pauz, tworzy rytmiczny wzór. Oprócz wskazania, kiedy nuty są grane, rytm muzyczny określa również, jak długo są trzymane.
Większość zespołów muzycznych zawiera sekcję rytmiczną odpowiedzialną za zapewnienie „rytmicznego kręgosłupa” całej grupie. Perkusja, bas, gitara, fortepian i syntezator mogą być uważane za instrumenty rytmiczne, w zależności od kontekstu. Jednak wszyscy członkowie zespołu muzycznego ponoszą odpowiedzialność za dokładne wykonanie rytmu, bo tylko wtedy utwór może brzmieć jak jedna wielka całość.
Rytm – wszystko, co musisz wiedzieć na początku
Przyjrzyjmy się głównym elementom określającym rytm muzyczny.
Metrum
Metrum muzyczne wskazuje liczbę miar w takcie i na to, jak długo trwają te miary. Oznaczenie metrum do dwie cyfry, jedna nad drugą, które znajdziesz na pięciolinii zaraz za kluczem muzycznym.
Górna cyfra metrum mówi nam o tym, jak wiele miar mieści się w jednym takcie.
Dolna cyfra metrum mówi nam o tym, jakie są to miary. 4 oznacza ćwierćnutę (bo 4 ćwierćnuty mieszczą się w całej nucie), 8 oznacza ósemkę, 2 oznacza półnutę itp.
Biorąc powyższe informacje pod uwagę, wiesz już, że utwór w metrum 4/4 w każdym takcie będzie miało nuty o łącznej wartości czterech ćwierćnut. Metrum 6/8 w każdym takcie będzie miało nuty o łącznej wartości sześciu ósemek. Metrum 2/2 będzie miało w każdym takcie nuty o łącznej wartości dwóch półnut.
Pamiętaj! Metrum oznacza nam ŁĄCZNĄ wartość nut w każdym takcie. Możliwości są ogromne – na przykład jeden takt w metrum 4/4 może zawierać cztery ćwierćnuty, albo jedną całą nutę, albo dwie ćwierćnuty i półnutę, albo ćwierćnutę z kropką, ósemkę i pauzę ósemkową… Ważne jest to, aby łączna długość trwania tych dźwięków równała się długości trwania czterech ćwierćnut.
Jak widzisz, każda wartość dzieli się na dwie kolejne. Możesz stosować je zamiennie – jedna półnuta zawsze będzie trwała tyle, co dwie ćwierćnuty 😉
Tempo
Tempo określa prędkość, z jaką grany jest utwór muzyczny.
Istnieją trzy główne sposoby komunikowania tempa: liczba uderzeń na minutę, terminologia włoska i nowoczesne określenia.
Uderzenia na minutę (ang. BPM – beats per minute) to najbardziej precyzyjne określenie. Oznacza liczbę uderzeń (metronomu) na minutę. Jedno uderzenie metronomu to jedna miara w takcie. Jeżeli mamy więc metrum 4/4 w tempie 60 BPM – jeden takt będzie trwał dokładnie 4 sekundy (jedna ćwierćnuta będzie trwała dokładnie sekundę).
Włoska terminologia to tradycyjny sposób określania tempa, oparty bardziej na odczuciach. Allegro oznacza tempo „szybkie” – będzie to coś między 120 a 170 BPM, ale nie wiemy ile precyzyjnie, to zależy od osoby grającej. Część nazw odnosi się też do zmian tempa – np. rubato oznacza tempo swobodne (bez stałego pulsu). Włoskie określenia tempa nie odnoszą się tylko do ustawień metronomu – ale także do wyrażenie nastroju i stylu utworu.
Nowoczesne określenia, to po prostu określenia tempa w języku angielskim (czasem tłumaczone też na polski). Spotkamy się więc z takimi określeniami, jak „szybko” lub „wolno”.
Nuty i pauzy
Oczywiście do grania utworu w poprawnym rytmie musisz też znać nuty, które wskazują na czas trwania dźwięku i pauzy, określające czas trwania ciszy.
Poniższa ściąga, której użyliśmy już wcześniej, najlepiej pokazuje relację między różnymi nutami. Pamiętaj jednak, że nuty określają czas relatywnie. Nikt nie może powiedzieć ile trwa ćwierćnuta, jeżeli nie znamy tempa utworu. W utworze o bardzo wolnym tempie ćwierćnuta może trwać 3 sekundy, a w szybkim utworze już 0,5 sekundy!
Akcenty
Akcenty w muzyce mają ogromny wpływ na odbiór utworu. Dzięki nim utwór może wydawać się żywy, ekscytujący, spokojny lub zaskakujący. Twórcy muzyczni starannie manipulują akcentami, aby wyrazić swoje intencje artystyczne i przekazywać emocje słuchaczom.
Akcenty w różnym metrum stanowią istotny element konstrukcji muzycznej, który wpływa na rytm i dynamikę utworu. Metrum określa organizację czasu w muzyce poprzez podział na regularne grupy akcentowane i nieakcentowane. Akcenty te tworzą strukturę rytmiczną, nadając kompozycji charakterystyczny puls i energię. Oto kilka ważnych aspektów związanych z akcentami w różnym metrum w muzyce:
Akcenty metryczne: to te, które kładzione są na akcentowane uderzenia metrum. Na przykład, w metrum 4/4 pierwsze uderzenie w każdym takcie jest akcentowane. To tworzy podstawową siatkę rytmiczną, która pomaga słuchaczom orientować się w kompozycji.
Akcenty przeciwmietryczne: czyli akcenty na nieakcentowanych uderzeniach metrum. To może tworzyć interesujące kontrasty i łamać oczekiwania słuchacza, dodając napięcia rytmicznego.
Jak ćwiczyć precyzję rytmiczną?
Precyzyjne wykonywanie rytmu sprawi, że grane przez Ciebie piosenki będą dużo bardziej przypominały oryginały. Równe wykonywanie rytmu to coś, co trzeba ćwiczyć! Muzycy poświęcają lata na takie ćwiczenia, zanim stają się w tym biegli.
Po pierwsze, zaprzyjaźnij się z metronomem. Spokojnie – w dzisiejszych czasach znajdziesz mnóstwo darmowych aplikacji na telefon, które równo będą odliczać miary. Także elektroniczne pianina i keyboardy mają wbudowaną funkcję metronomu.
Po drugie – pamiętaj, aby uczyć się wolno, ale równo. Dużo lepiej grać w poprawnym rytmie, ale zwolnionym tempie, niż od razu porywać się na szybkie granie, gubiąc proporcje między dźwiękami. Z czasem będziesz grał coraz szybciej, a od razu nauczysz się poprawnego rytmu.
Po trzecie, warto liczyć na głos. Pewnie nie raz słyszałeś lub widziałeś na filmie jak muzycy lub tancerze liczą na głos ćwicząc swoje dzieła. Dzięki temu lepiej przyswajasz utwór, którego się uczysz, a także zapamiętujesz i „czujesz” jego strukturę.
Pamiętaj, że jeżeli dopiero zaczynasz, to łatwe nuty (z prostym do zagrania rytmem) znajdziesz w moim sklepie! 🙂
